راه مقابله با مکانیسم ماشه در تبادل نظر با محمدجواد لاریجانی: برجام را بخار شده بدانیم - وبلاگ سفر و گردشگری

به گزارش وبلاگ سفر و گردشگری، محمدجواد لاریجانی معتقد است اساساً اروپایی ها نباید بتوانند با استفاده از بندهای 36 و 37 برجام مکانیسم ماشه را علیه ایران عملیاتی نمایند.

گروه سیاسی وبلاگ سفر و گردشگری- سه کشور اروپایی حاضر در برجام (فرانسه، انگلیس و آلمان) روز گذشته گفتند که بنا دارند مکانیسم حل اختلاف در توافق هسته ای را عملیاتی نمایند. مکانیسم حل اختلاف مربوط به بند 36 برجام است که در آن اشاره می نماید اگر یکی از طرفین معتقد به عدم اجرای تعهدات توسط دیگر عضو برجام داشت بر اساس چه سازوکاری می تواند شکایت خود را پیگیری کند. اما مسئله اصلی بر سر بند بعدی یعنی بند 37 برجام است. در واقع اگر اختلاف طرفین طبق سازوکار بند 36 حل نگردد، کار به بند 37 کشیده خواهد شد که به مکانیسم ماشه شهرت یافته است. یعنی فرآیندی که کار به شورای امنیت رفته و در آنجا ادامه برداشته شدن تحریم های ایران به رای گذاشته می گردد که در این صورت هرکدام از کشورهای صاحب حق وتو، مانند آمریکا یا انگلیس یا فرانسه یا روسیه و چین می توانند با وتو کردن آن تمام تحریم های پیشین ایران طبق قطعنامه های شورای امنیت را مجدداً به سر جای خود برگردانند.

این بندهای حل اختلاف آنچنان عجیب و به ضرر ایران است که بارها و بارها کارشناسان و منتقدان از عملکرد تیم مذاکره ایران در این زمینه اظهار شگفتی نموده و از خود و دیگران پرسیده اند که چگونه یک تیم مذاکره نماینده می تواند با چنین بندی که عملاً ایران را در مقابل متخاصمان مقابل دست بسته نگه می دارد موافقت نموده اند؟

به هرحال در حال حاضر بحث اصلی بر سر این است که ایران با اقدام جدید اروپایی ها چگونه می تواند مقابله کند؟ محمدجواد لاریجانی در گفت وگو با خبرنگار سیاسی وبلاگ سفر و گردشگری به پرسش هایی در این باره پاسخ می دهد:

وبلاگ سفر و گردشگری: روز گذشته تروئیکای اروپایی گفتند که بحث مکانیزم حل اختلاف که بند 36برجام و در واقع مقدمه بند 37 برجام است و به مکانیزم ماشه مصطلح شده را راه اندازی می نمایند. به نظر شما این سه کشور اروپایی عضو برجام چرا قصد چنین کاری را دارند و چه انگیزه ای برای این اقدام دارند؟ و از سوی دیگر واکنش ما نسبت به این اقدام باید چگونه باشد؟

لاریجانی: اولاً در استراتژی این کشورها این قدم قابل پیش بینی بود؛ زیرا طرف غربی هیچ گاه در پی اجرای برجام نبوده و هدفش صرفاً این بود که برجام را وسیله ای برای طرح ریزی برجام های بعدی کند که شامل توان نظامی ما در سلاح های متعارف به اضافه تحرکات منطقه ای و سیاسی ما می گردد؛ ولی بعد دیدند که اینطور نیست. یعنی دیدند که ایران معتقد است آنها باید برجام را اجرا نمایند. به ویژه که رهبر انقلاب در بحث برجام حواشی دیپلماتیک را کنار گذاشتند و تاکید کردند که ما باید بتوانیم نفتمان را بفروشیم و به راحتی در صحنه جهانی تعاملات تجاری و مالی داشته باشیم.

دقیقاً همین دو اقدام از سوی طرف های غربی اجرا نشد. اینکه آقای مکرون یا آقای جانسون دو روز در میان با مقامات ایرانی تماس تلفنی داشته باشند چیز بدی نیست ولی اینها برای ما نان و آب نمی گردد. بنابراین استراتژی غربی ها از ابتدا نیز در برجام عدم اجرای برجام بود که در عمل نیز همین رخ داد.

مکانیزم ماشه بهانه ای برای غربی ها شده تا همانطور که آقای جانسون به صراحت گفت ایران را به سمت برجام ترامپی سوق دهند. به ویژه اینکه ترامپ نیز اعلام نموده بود اروپایی ها با آمریکا در اصل قضیه مشکل ندارند و تنها در نحوه اجرای این اصول اختلاف نظر دارند.

وبلاگ سفر و گردشگری: پس می توان نتیجه گرفت که این مسئله فی نفسه ردیه فصل الخطابی است بر ادعای بعضی ها در داخل که از یکی دو سال پیش می گفتند اروپایی ها جهت و استراتژی مجزایی از آمریکا دارند و با ترامپ متفاوتند. در حالی اروپایی ها امروز به نحو واضح تری نسبت به همیشه در حال تکرار همان استراتژی ترامپی هستند.

لاریجانی: دقیقا همینطور است. ممکن است که در بیان و ادبیات و برنامه های اقدامی با هم متفاوت باشند ولی آنچه که مهم است این است که هدف اصلی آنها سوق دادن ایران به سمت برجام های بعدی بود و شاید به نوعی امیدوار بودند که این اتفاق هم بیفتد. چه آنکه بعضی ها نیز در داخل از برجام های دو و سه سخن می گفتند که دقیقاً همان هدف غربی ها در قبال ایران است. احتمالاً غربی ها به این سخنان داخل ایران نیز امیدوار بودند ولی امروز می بینند که در میدان عمل این هدف آنها محقق نشده است.

در مورد اینکه این مکانیزم حل اختلاف یکی دیگر از نقاط بسیار آسیب پذیر برجام بوده شاید من چندین نوبت با خود شما در مصاحبه های مختلف گفته باشم. خیلی شگفت انگیز است که چگونه دوستان ما که اهل فن هم هستند این مسئله را در مذاکرات پذیرفتند. در ارتباط با این مسئله باید توضیح داد که همانطور که در دیگر بخش های برجام دچار اشتباه شدیم در آنالیز این دو بند نیز اهتمام لازم صورت نگرفت و اشتباه بسیار عجیبی رخ داد.

وبلاگ سفر و گردشگری: نکته عجیب تر این بود که آقایان تا مدت ها در مواجهه با نقدها منتقدین راجع به این مکانیسم مدعی بودند که از قضا این بندها جزو دستاوردهایشان است!

لاریجانی: بله؛ بنده متن برجام را زیاد خوانده ام. گاهی اوقات در حین خواندن فشارم بالا می ورد. (خنده)

به نظرم اکنون دیگر روشن است. آن موضوع اشتباه عجیبی بود که در آینده باید آنالیز گردد که با چه پیش فرض هایی وارد این کار شدیم و چرا این متون را پذیرفتیم؟ در حالی که فساد این ها و نقاط آسیب پذیرش کاملاً آشکار بود.

همچنین بعد از اینکه آمریکایی ها از برجام خارج شدند، متاسفانه دولت ما به صورت شتاب زده گفت که برجام زنده است و 1+5 به 1+4 تغییر یافته است! اگر به خاطر داشته باشید من همان موقع هم گفتم که این دومین اشتباه استراتژیک (بعد از امضای برجام) بود. آن وقت لازم بود گفته گردد که برجام در حال بخار شدن است! نه اینکه بگوییم برجام زنده است و ما هم اجرا می کنیم.

در اینجا دو بحث وجود دارد؛ یک وقت یک قرارداد محکم و زنده، به معنای اجرایی شدن، وجود دارد و یک کشور از آن خارج می گردد که باید یقه آن کشور را گرفت. اما ایران به دنبال خارج شدن از برجام نبود. امّا بین عدم خروج از برجام و بیان اینکه برجام زنده است، تفاوت بسیاری است.

سوال این است که ما چه چیزی را می خواستیم به دست بیاوریم؟ در اینجا اروپایی ها ما را فریب دادند و گفتند اگر شما بگویید که برجام زنده است، ما مستقل از آمریکا، تعاملات را برقرار خواهیم کرد.

واضح بود که وعده اروپایی ها محقق نخواهد شد. وقتی که برجام به امضا رسید، اروپایی ها گفتند آمریکا گفته است تحریم ثانویه نداریم. همچنین وقتی آمریکا از برجام خارج شد، معین نشد که کجای برجام علیه خروج آمریکاست که خسارت های ما پرداخت گردد؟ وقتی طرفی قراردادی را فسخ می نماید، خسارت های طرف مقابل را باید پرداخت کند. اما در هیچ کجای برجام نیامده است که خسارت های ما چیست که طرف مقابل باید بپردازد.

آمریکایی ها اکنون اگر می خواهند با ما تعامل برجامی داشته باشند باید میلیاردها دلار خسارت بدهند؛ اما آن ها نمی خواهند خسارت بدهند.

پس لازم نبود که بگوییم از برجام خارج شده ایم. بلکه باید گفته می شد به احترام امضای خودمان فعالیت های مان را داوطلبانه انجام خواهیم داد؛ امّا ما حتی این کار را هم نکردیم.

اکنون طرف مقابل می گوید که می خواهد مکانیسم ماشه را عملیاتی کند؛ اما اگر برجام بخار بگردد، کسی نمی تواند به بندی از آن استناد کند. اینکه دولت ایران مدام می گوید ما می توانیم دوباره به برجام برگردیم، تئوری گام های متعدد است. تئوری گام ها اساساً تئوری غلطی است چرا که بدان معناست که ما می گوییم در حال تخلف کردن هستیم!

در مورد سیستم مکانیسم ماشه آقای ظریف گفته است که ما دو سال پیش رفته ایم در مکانیسم حل اختلاف! ولی سوال این است که پس چرا تخلفات طرف مقابل را پیگیری نکردید؟

لذا من معتقدم در اینجا خطاهای مرکب و متعددی به وجود آمده است. اما در هر صورت به نظر من اروپایی ها حق ندارند به هیچ یک از بندهای برجام علیه ما استناد نمایند.

وبلاگ سفر و گردشگری: به دلیل آنکه اساساً برجامی روی زمین وجود ندارد که بخواهد به آن استناد گردد؟

لاریجانی: بله؛ برجام بخار شده و هیچ چیزی ته آن نمانده است. در بازگرداندن تحریم ها نمی توانند در اینجا به آن استناد نمایند و باید آن را مستقلاً فارغ از برجام به شورای امنیت ببرند. برجام اساساً وجود ندارد، نه اینکه ایران تخلف نموده است.

وبلاگ سفر و گردشگری: اگر ما برجام را متنفی فرض کنیم و بگوییم که اگر می خواهید تحریم علیه ما وضع کنید، به شورای امنیت ارجاع بدهید، احتمالاً در آن صورت، نسبت به شرایط فعلی، اوضاع بهتری خواهیم داشت؛ چرا که حداقل در آن موقعیت چین و روسیه اگر بخواهند می توانند به نفع ما رای را وتو نمایند و تحریم ها برنگردد. ولی در شرایط فعلی اگر بر اساس مکانیسم ماشه کار به شورای امنیت برود هیچ کاری از دست روسیه و چین هم برنمی آید.

لاریجانی: اینکه مدام گفته گردد برجام زنده است و ما این گام ها را برداشتیم و اگر دوست داشته باشید و کار خاصی انجام دادید برخواهیم گشت، یعنی اینکه گام های ما اشتباه بوده است. اصلاً مگر گام برداشتن مسخره بازی است که میلیاردها پول خرج کنیم و بعد بگوییم برمی گردیم؟

بنابراین این اشتباه دوم است و از لحاظ حقوقی کاملاً باید روشن باشد ما از برجام خارج نشده ایم. بلکه برجام را خود آمریکایی ها بخار نموده اند. امروز برجامی وجود ندارد که کسی بر اساس آن عمل کند. در این صورت هیچ کس نمی تواند به بندی از آن استناد کند.

وبلاگ سفر و گردشگری: یعنی اکنون به لحاظ عملیاتی و اجرایی راه حل این است که در مکانیسم حل اختلاف شرکت نکنیم. و بگوییم اساساً برجامی وجود ندارد.

لاریجانی: آن بحث دیگری است. این به مکانیسم ارتباط ندارد. ممکن است ما شرکت کنیم و بگوییم این مسائل به برجام ارتباطی ندارد. ما باید بگوییم که استناد به این بندها اکنون دیگر موضوعیت ندارد.

وبلاگ سفر و گردشگری: آن ها به ادبیات شفاهی ما توجه نمی نمایند و باید در روی زمین اقدامی انجام بدهیم.

لاریجانی: ما باید موضع تناقض خودمان را اول حل کنیم. ما از برجام خارج نشده ایم. البته من علاقه ای به برجام ندارم، اما در عین حال پای امضای خودمان هستیم. لذا باید بگوییم ما از برجام بیرون نیامدیم، بلکه برجام خودش ناپدید شده است چرا که طرف مقابل آن را بخار نموده. بنابراین به لحاظ حقوقی راه ما روشن است. هیچ کشوری نمی تواند در مورد تخلف به برجام استناد کند.

وبلاگ سفر و گردشگری: پس اکنون چگونه می توانیم از راه حلهای حقوقی استفاده کنیم؟

لاریجانی: بنده به لحاظ تئوریک موضوعات را گفتم؛ امّا اگر می خواهیم عملیاتی بگردد مدل های مختلفی وجود دارد که در جای خود باید آنالیز گردد.

موضع دولت باید اصلاح گردد. دولت اصرار دارد که بگوید برجام زنده است. رییس جمهور فرموده است که ما تحت نظارت دائم سازمان ملل هستیم و به پروتکل الحاقی هم عمل می کنیم. چرا چنین سخنانی باید گفته گردد؟ وقتی تعهدی نسبت به این امور نداریم؟

به نظر بنده، نظارت ها هم باید کاهش یابد. وقتی برجام وجود ندارد ما تعهدی هم نداریم. ما همیشه لیست تعهداتمان را رو می کنیم، برای چه؟ برای اینکه دیگران تایید نمایند که ما پای بند بوده ایم؟ این موضوع جالبی نیست. همان روزی که آمریکا از برجام خارج شد، گفتم که ایران دچار اشتباه استراتژیک شده که اعلام می نماید هنوز برجام زنده است.

این ها مقصدشان همان چیزی است که گفتند. آن ها به دنبال این است که ما را مجدد وادار به مذاکره نمایند. مذاکره هم در مورد توان موشکی و نفوذ ایران در منطقه است.

آن ها پروسه را شروع کردند و ماشه را کشیدند و از اکنون به دنبال آن هدف حرکت می نمایند. ترامپ در حال اجرا این عملیات است، بقیه هم در این جهت به او یاری خواهند کرد. در نهایت می خواهند ما را در شرایط آچمزی قرار دهند که برجام دوم را قبول کنیم. این چیزی است که آن ها می خواهند و ان شاالله هرگز اتفاق نخواهد افتاد.

وبلاگ سفر و گردشگری: البته این بدان شرط اتفاق می افتد که سیاست های دولت تغییر بکند.

لاریجانی: اکنون تجربه های زیادی داریم و امیدواریم این اشتباهات توسط دولت تکرار نگردد.