بعضی هنوز توانمندی فناوران جوان را باور ندارند - وبلاگ سفر و گردشگری

به گزارش وبلاگ سفر و گردشگری، با رونق فعالیت های شرکت های دانش بنیان و نوپا در سال های گذشته، شاهد اتفاقات بسیاری بوده ایم که شاید زمانی برای کشور ما به آرزوهای محال تبدیل شده بود.

شاید در اوایل این راستا هنوز باور نمی کردیم فراوریات کشور ما، آن هم فراوریاتی که از دل یک کارگاه فراوریی کوچک نه یک کارخانه عریض و طویل با سابقه، با تعداد نیروی کاری 15- 10نفره بیرون آمده باشد، بتواند حرفی برای گفتن در برابر محصولات خارجی داشته باشد.

همه دنبال محصول خارجی بودیم. تا اسم چند جوان و توانمندی شان در رفع احتیاجی از کشور می آمد، می گفتیم این همه صنعتگر باتجربه نتوانستند، حالا این چند جوان بی تجربه چه کار می توانند بنمایند؟! تغییر دادن این شرایط، فلسفه تشکیل نهادی به نام صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست جمهوری بود تا در کنار معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری که مأموریتش آنالیز و صحت سنجی توانایی همین جوانان بود، راستا اعتماد به جوانان صاحب ایده و تحصیلنموده هموار گردد، سرمایه مورد احتیاج برای کارآفرینی و تبدیل ایده به محصول را در اختیارشان قرار بدهد تا ایده های خلاقانه خود را برای رفع احتیاجهای کشور بارور سازند.

در نخستین روز از دهه فجر انقلاب اسلامی و با نزدیک شدن به سرانجام سالی که از سوی رهبر انقلاب، سال جهش فراوری نام گرفته است، در تحریریه جام جم میزبان دکتر علی وحدت، رئیس هیأت عامل صندوق نوآوری و شکوفایی بودیم تا از آخرین فعالیت های این مجموعه و اقدامات انجام شده در جهت رشد و جهش فراوری در کشور بپرسیم.

نزدیک به یک دهه از فعالیت های صندوق نوآوری و شکوفایی می گذرد، اما در چند سال اخیر بیشتر نام این نهاد اقتصادی دولتی را می شنویم. آیا این موضوع به دلیل تغییر ماهیت فعالیت های این نهاد است، یا صندوق از ابتدا با همین مأموریت ها تشکیل شده بود؟

همان طور که می دانید کسب وکارهای نوپا، فناور و دانش بنیان احتیاجهای اقتصادی شان بسیار متفاوت از کسب وکارهای فراوریی و صنعتی متعارف است و به همین علت اساسا استفاده از ابزارهای بانکی موجود نیز نمی تواند ابزار کارآمدی برای تأمین اقتصادی این مجموعه ها باشد. زیرا هم انواع تامین اقتصادی نوآورانه مورد احتیاج است و هم بسیاری از مجموعه های فناور و نوآور نمی توانند شرایط مورد احتیاج برای بهره مندی از تسهیلات بانکی را احراز نمایند. به همین دلیل، صندوق نوآوری و شکوفایی به دنبال احتیاج کشور به تشکیل نهادی برای تأمین اقتصادی و حمایت از حوزه فناوری و نوآوری شکل گرفت تا شرکت هایی که مبتنی بر ایده ای نو شکل گرفته اند، به دلیل کمبود منابع اقتصادی از کار بازنمانند. باتوجه به این که شرکت های دانش بنیان اصلی ترین نمود توسعه فناوری و نوآوری به شمار می فرایند، حمایت از آنها به عنوان مأموریت اصلی صندوق در نظر گرفته شد و هنوز هم اصلی ترین مأموریت صندوق نوآوری و شکوفایی همین موضوع است.

علت پررنگ شدن فعالیت های صندوق در چند سال اخیر چه بوده است؟

زمانی که یک نهاد جدید شکل می گیرد، مدتی برای ایجاد زیرساخت ها، تبیین وظایف و کسب آمادگی ارائه خدمات احتیاج خواهد داشت. اما در این دوره که چندسالی هم از شکل گیری صندوق نوآوری و شکوفایی می گذشت، در هیات عامل جدید سیاست هایی برای توسعه خدمات صندوق و همکاری با بخش های مختلف فعال در حوزه نوآوری در دستور کار نهاده شد و سعی کردیم با شتاب بیشتری به انجام وظایف ذاتی صندوق که مورد تاکید قانونگذار و مورد انتظار اکوسیستم نوآوری کشور بود بپردازیم.

اقدام خاصی برای این افزایش سرعت انجام دادید؟

از جمله اقدامات مهمی که در راستای شتاب دهی به فعالیت های صندوق نوآوری و شکوفایی داشتیم، توسعه و تقویت صندوق های پژوهش و فناوری در تمام استان های کشور و در حوزه های تخصصی مانند تجهیزات پزشکی، نانو، زیست فناوری و... بود. وجود این صندوق ها به عنوان شرکای راهبردی غیردولتی صندوق نوآوری و شکوفایی در شهرهای مختلف و ارتباطی که با پارک های علم و فناوری و مراکز دانشگاهی و پژوهشی داشتند موجب شد بسیاری از شرکت های کوچک مستقر در شهرستان ها بتوانند از اعتبار و تسهیلاتی که به این صندوق ها دادیم با سهولت بیشتر بهره مند شوند و احتیاج نباشد در صف خدمات صندوق نوآوری و شکوفایی منتظر باقی بمانند.

همچنین برای بخش دیگری از مخاطبان صندوق که شرکت های دانش بنیان فراوریی عظیم هستند، ظرفیت جدیدی برای بهره مندی از خدمات شبکه بانکی کشور ایجاد کردیم. در همکاری و تعاملی که در این مدت با بانک ها ایجاد شد، این شرکت ها برای تأمین اقتصادی به بانک ها معرفی می شوند. در این تعامل، از یک سو، بانک ها به اعتبار صندوق نوآوری و شکوفایی شرایط پذیرش را برای شرکت ها تسهیل می نمایند و از سوی دیگر، با پرداخت یارانه سود بانکی، نرخ سود تسهیلات برای شرکت ها کاهش یافته است. البته در ابتدای راستا تا حدی با مقاومت و نگرانی از سوی نظام بانکی کشور، برای پذیرش این شرکت ها روبه رو بودیم. اما به مرور این فرایند بسیار بهتر شد و اکنون که یک دوره از این تسهیلات به سرانجام رسیده است و این شرکت ها سابقه اعتباری بسیار خوبی از خود به جا گذاشته اند، بانک ها نیز تمایل بیشتری برای این همکاری پیدا نموده اند که جا دارد از مدیران عامل بانک های کشور تشکر کنم.

همین دو راه حل اصلی موجب شد شرکت های کوچک تر به راستا صندوق های پژوهش و فناوری راهنمایی و شرکت های عظیم تر نیز به بانک ها ارجاع شوند. به این ترتیب، بار صف ورودی صندوق نوآوری و شکوفایی برای ارائه خدمات به شرکت ها سبک شد و این فرصت در اختیارمان نهاده شد که بتوانیم با جدیت بیشتری، مأموریت های مهم تری را دنبال کنیم.

در حال حاضر چه فعالیت های مهم جدیدی به مجموعه خدمات صندوق نوآوری و شکوفایی اضافه شده است؟

یکی از برنامه هایی که در سال جهش فراوری دنبال کردیم، یاری به توسعه شرکت های نوپایی بود که در مرحله توسعه فعالیت جدی برای تبدیل به شرکت فراوریی عظیم قرار داشتند و به سرمایه های عظیم تری در حد چند ده میلیارد تومان احتیاج داشتند تا خط فراوری و کارخانه خود را راه اندازی نمایند، اما به دلیل جوان بودن و نداشتن سابقه اعتباری مورد احتیاج بانک، برای تأمین این میزان تسهیلات، امکان ارجاع آنها به بانک وجود نداشت. این شرکت ها که هرکدام نقش بسیار مهمی در فراوری یکی از احتیاجهای اساسی کشور که عمدتا وارداتی بودند و از حوزه هایی مثل دارو تا تامین غذایی و سلامت و... را در بر می گرفتند، با منابع داخلی صندوق تامین اقتصادی شدند. بعضی از اینها به نتیجه رسیده اند و بقیه هم در راه تکمیل هستند و این امر بسیار مهم و مبارکی بود. جزئیات این فعالیت به زودی در گزارش عملکرد جهش فراوری صندوق منتشر خواهد شد. اقدام دیگر، ورود صندوق نوآوری برای سرمایه گذاری خطرپذیر در مجموعه های نوپا و دانش بنیان بود. همان طور که می دانید در سراسر جهان در کنار همه روش های رایج، دو روش اصلی برای تأمین سرمایه برای شرکت های نوپا، فناور و دانش محور وجود دارد. روش اول ارائه تسهیلات است که به خوبی برای همه افراد شناخته شده است. اما در مواردی بعد تسهیلات جوابگوی احتیاج شرکت ها نخواهد بود و سرمایه گذاری خطرپذیر وارد خواهد شد. البته به طور کلی ورود یک نهاد دولتی برای سرمایه گذاری در شرکت های نوپا تجربه خوبی به وجود نیاورده است.

علت ناپیروز بودن سرمایه گذاری خطرپذیر بخش دولتی چست؟

به طور کلی بخش دولتی نمی تواند شریک خوبی برای یک مجموعه خصوصی باشد. زیرا با این شراکت لختی خود را وارد شرکت خصوصی می نماید. از طرف دیگر این نگرانی را دارد که شریک خصوصی شفاف عمل نکند و از سرمایه بخش دولتی سوءاستفاده کند. به همین دلیل، روش هم سرمایه گذاری را در صندوق راه اندازی کردیم که براساس آن هر شرکتی که بتواند بخش خصوصی را برای تامین بخشی از سرمایه مورد احتیاج خود مجاب کند، ما با هم سرمایه گذاری تا چهار برابر آن مبلغ در شرکت سرمایه گذاری خواهیم کرد و آن سرمایه گذار خصوصی به عنوان عامل ما در شرکت فعالیت خواهد نمود. این روشی بود که در جهان دولت ها برای تحریک صنعت سرمایه گذاری خطرپذیر (VC) به کار می گیرند و ما هم در ایران آن را آغاز کردیم.

در این حالت سرمایه گذار بخش خصوصی به شما وثایق مورد احتیاج برای دریافت سرمایه را ارائه می نماید؟

مزیت این روش این است که احتیاجی به وثیقه نخواهد بود. اگر بخش خصوصی حاضر گردد یک واحد خطر کند و سرمایه گذاری کند، ما به اعتبار ریسک او تا چهار واحد سرمایه گذاری خواهیم کرد و آنها وکیل ما در سرمایه گذاری و مدیریت پروژه نیز خواهند بود.

با این حساب، چه ضمانتی وجود خواهد داشت که سرمایه گذار بخش خصوصی، وکیل و نماینده خوبی برای صندوق باشد؟

ما در ابتدا این شریک سرمایه گذار بخش خصوصی را اعتبارسنجی و به فهرست عاملان مجاز هم سرمایه گذاری اضافه می کنیم. در گام اول این اعتبار را به صندوق های پژوهش و فناوری دادیم و در گام بعدی شتاب دهنده های دانش بنیان نیز برای این امر مورد تأیید نهاده شدند تا براساس اعتبارسنجی فعالیت هایشان بتوانیم این شراکت را شکل دهیم. صندوق های جسورانه بورسی نیز به این فهرست اضافه شده اند و به زودی این فهرست کامل تر هم خواهد شد. فراموش نکنیم این تجربه برای عامل ها نیز تجربه جدیدی است و ضروری است تا در طی این فرآیند یادگیری هم داشته باشند.

علاوه بر حمایت در بازارهای داخلی، برنامه ای برای حمایت از صادرات نیز دارید؟

میزان صادرات محصولات دانش بنیان بسیار کمتر از توان و استحقاق آنهاست. اخیرا توجه ویژه ای به حمایت از صادرات محصولات دانش بنیان شده است. در راستای تشویق شرکت های دانش بنیان به صادرات محصولات شان، طرح های تشویقی شامل تخفیف در سود تسهیلات یا تسهیلات مشوق را برایشان در نظر گرفته ایم. همچنین همان طور که اشاره کردم در زمینه معرفی محصولات در بازارهای خارجی نیز فعالیت هایی در زمینه حمایت از شرکت در نمایشگاه های خارجی، تأسیس دفاتر فروش محصولات دانش بنیان در خارج از کشور، حمایت از دریافت استانداردهای صادراتی و حفاظت از مالکیت فکری را برای یاری به این شرکت ها در ورود پیروز به بازارهای خارجی انجام داده ایم، در حال توسعه این خدمات هستیم و ضروری است که شرکت هایمان را بیشتر با این خدمات آشنا کنیم تا بتوانیم شاهد شکوفایی آنها در بحث صادرات باشیم.

سوالی که درخصوص نحوه فعالیت صندوق نوآوری و شکوفایی مطرح می گردد، این است که این مجموعه چطور تا این حد حاضر به خطر پذیری و حمایت از مجموعه هایی است که در سراسر جهان نرخ پیروزیتی زیر 20 درصد برایشان در نظر گرفته می گردد. این اعتماد به مجموعه های نوپا و جوان بر چه اساسی شکل گرفته است؟

ما هم می دانیم که ممکن است بسیاری از این شرکت ها در راستا خود با شکست روبه رو شوند و احتمال آن هم کم نیست. اما دیدگاهی که باید در این حوزه شکل بگیرد، این است که گرچه تیم ها، استارت آپ ها و نوپاها در مجموع ممکن است همه آنها پیروز نشوند که به شرکت های فراورینماینده و ماندگاری بدل شوند، ولی اگر از میان صدها ایده، دو ایده هم پیروز شوند و بتوانند احتیاج مهمی از کشور را رفع نمایند، ما کار خود را به درستی انجام داده ایم. از سوی دیگر در کوششیم تا این دیدگاه را در جوانان کشور به وجود بیاوریم که می توانند با اتکا به دانش و نوآوری خود کار اثرگذاری انجام دهند و مجموعه هایی نیز حاضرند از آنها و ایده هایشان حمایت نمایند. این فرهنگ سازی اهمیت بسیار فراوانی در رشد و شکوفایی و بالندگی کشور خواهد داشت. این که جوانان ما با روحیه کارآفرینی آینده کشور را رقم بزنند، ارزش اضافه کرده بسیار بالایی است که باید برای آن سرمایه گذاری گردد.

به نظر شما با تشویق مداوم جوانان به تأسیس شرکت های نوپا و دانش بنیان، حوزه کسب وکارهای فناورانه و نوآورانه اشباع نشده است؟

بگذارید این موضوع را با مثالی شرح بدهم. معدن تازه کشف شده طلا را در نظر بگیرید. نفرات اولی که وارد این معدن می شوند، می توانند قطعات درشتی از فلز طلا را جدا نمایند و ببرند. اما همه معدن طلا همین تکه های عظیم نیست! علاوه بر رگه های باریک تر طلا، همچنان می توان بسیاری از فلزات گرانبهای دیگر نیز از این معدن و معادن دیگر استخراج کرد که شاید موجب درآمدزایی طولانی مدت و بیشتری هم برای نفرات بعدی گردد. زیست بوم فناوری و نوآوری نیز به همین شکل است؛ درست است که شرکت های شاخصی در حوزه خدمات در کشور شکل گرفته و بسیار توسعه یافته اند که این خود بسیار امر مبارکی است. اما این به معنی سرانجام کار این زیست بوم نیست. ما هنوز حوزه های دست نخورده بسیاری در این زمینه داریم که می توانند هر یک به اتفاق عظیمی در کشور تبدیل شوند. این موضوع به ویژه در حوزه فناوری های پیشرفته، هنوز جای کار فراوانی دارد. ما در مواردی به کشورهای دیگر وابستگی و واردات داریم که به راحتی امکان رفع این وابستگی در کشور وجود دارد. بنابراین نه تنها همچنان باید این افراد حمایت شوند، بلکه این فرهنگ سازی در بدنه حاکمیت و نظام کشور ایجاد گردد که جوانان ما توانمندی های زیادی برای رفع احتیاجهای کشور دارند و باید به آنها باور داشته باشیم. بعضی هنوز توانمندی جوانان در رفع احتیاجهای کشور را باور ننموده اند. همان طور که نمونه اش را در یک سال اخیر درباره احتیاجهای ناگهانی کشور به دلیل شیوع کووید-19 دیدیم و در عین ناباوری و در حالی که همه جهان شوکه شده بود؛ ایران عزیز اسلامی نه تنها در تامین مایحتاج عمومی به مشکل نخورد، بلکه در تامین احتیاجهای پیشرفته حوزه سلامت هم بدون احتیاج به خارج، همه موارد را شرکت های دانش بنیان تامین کردند.

خدمات متنوع صندوق نوآوری برای دانش بنیان ها و استارت آپ ها

رئیس هیأت عامل صندوق نوآوری و شکوفایی تأکید می نماید این صندوق به جز حمایت های اقتصادی در قالب های متفاوت، خدمات متنوع دیگری نیز برای مجموعه های دانش بنیان و نوپا ارائه می نماید. دکتر وحدت در این باره توضیح داد: بحث توانمندسازی شرکت های دانش بنیان از جمله فعالیت های مهم دیگر در سال های اخیر بوده که در این حوزه کارهای زیادی از ارائه خدمات آموزشی، مشاوره ای و حمایت برای حضور در نمایشگاه های داخلی و خارجی، اعزام هیات های تجاری به خارج از کشور و پذیرش هیات های تجاری خارجی در کشور از جمله این فعالیت ها بوده است. در این دوسال نزدیک به 5000 سرویس توانمندسازی به شرکت های دانش بنیان در حوزه های مشاوره، آموزش، مالکیت فکری، عارضه یابی، اخذ استاندارد و... داده شده است.

وی اضافه کرد: یکی دیگر از مسائلی که اغلب شرکت های دانش بنیان با آن روبه رو بودند، بحث بازار بود. به این معنی که شرکت محصول فراوری نموده ولی به دلایل مختلف نمی تواند بفروشد یا کارفرماهای عظیم مایل به خرید خارجی هستند.

کوشش کردیم در این مدت سهم خود را در این جهت ایفا کنیم. بحث به هم رسانی فراورینماینده و خریدار با ابزار برگزاری رویدادهای تخصصی در حوزه های مختلف با حضور کارفرمایان و شرکت های عظیم دولتی و صنعتی و شرکت های دانش بنیان و فناور و برپایی جلسات کسب وکار با کسب وکار (B2B) برنامه ریزی شده بود که بسیار مورد استقبال شرکت ها نهاده شد.

از سوی دیگر تعریف و توسعه خدمات اقتصادی جدید مثل لیزینگ محصولات دانش بنیان را فراهم کردیم تا جذابیت خرید محصولات دانش بنیان را برای شرکت های عظیمی که احتمالا در شرایط فعلی با مسائل نقدینگی روبه رو هستند، افزایش دهیم. همچنین با صدور ضمانت نامه، کیفیت و حسن انجام کار شرکت های دانش بنیان را در مناقصه های عظیم ضمانت کردیم. زیرا معتقدیم زمانی که یک مجموعه دانش بنیان یک بار بتواند با یاری حمایت های ما در پروژه های کلان فعالیت کند، پس از آن توانمندی لازم برای ادامه دار شدن راستاش را کسب خواهد نمود.

دکتر وحدت همچنین یادآور شد: به منظور یاری به رفع احتیاجهای پژوهشی شرکت های دانش بنیان با استفاده از ظرفیت دانشگاه ها و مؤسسات پژوهشی، اقدام به اعطای یاری هزینه تحقیق و توسعه نموده ایم و علاوه بر یاری به شرکت ها برای تدوین فراخوان و شناسایی همکاران پژوهشی بالقوه، بخشی از هزینه توسعه محصولات لبه فناوری را به صورت بلاعوض تأمین می کنیم.

عسل اخویان طهرانی - دانش / روزنامه وبلاگ سفر و گردشگری