بی عدالتی در مالیات شهری - وبلاگ سفر و گردشگری

به گزارش وبلاگ سفر و گردشگری، اداره مطلوب شهر و تامین کیفیت زندگی آن چنان که مطلوب بیشتر ساکنان باشد، هزینه دارد. بسیاری از خدمات و تسهیلات شهری مانند آتش نشانی و ایمنی، پارک و فضای سبز، پیاده رو، پل، زیرگذر و خیابان در زمره کالاهای عمومی مجانی محسوب می شوند که برای استفاده از آنها هزینه مستقیمی از کسی دریافت نمی شود.

حتی هزینه پرداختی برای خدمتی چون حمل و نقل عمومی و استفاده از مترو و اتوبوس فاصله بسیاری با قیمت تمام شده دارد و مابه التفاوت با یارانه های دولتی و شهرداری تامین شده تا چرخ های زندگی عمومی شهر بچرخد. خدمات شهرداری ها برای شهر آن چنان ضروری هستند که حتی یک روز هم نمی توان آنها را ارائه نداد و مثلا زباله را جمع نکرد و مترو و اتوبوس را به مرخصی فرستاد. تعطیلی آنها به منزله تعطیلی کل شهر خواهد بود. هزینه تامین و ارائه خدماتی این چنین مهم و در عین حال گران چگونه انجام می گیرد؟ به طور معمول فرض بر آن است که حکومت محلی سطحی از اداره امور است که ساکنان هر محل برای تامین خدمات عمومی مورد نیاز خود آن را طبق قانون تاسیس می کنند. حکومت محلی باید اختیارات داشته باشد تا بتواند به اهداف عمومی خود دست پیدا کند. یکی از این اختیارات تنظیم مالیه و اقتصاد شهر است.

مسوولیت اقتصاد ملی با دولت مرکزی است؛ اما مسوول اقتصاد شهر حکومت شهر یا شهرداری است. وظیفه تنظیم مالیات ها و عوارض محلی را شهرداری ها با توجه به چشم اندازی که برای شهر با رای مردم تصویر شده انجام می دهند. مثلا کتابخانه های عمومی در شهری به سبب کمبود بودجه در حال تعطیلی هستند، شهرداری رو به همه پرسی از مردم شهر برای برقراری مالیات جدیدی به نام نگهداشت و توسعه زیرساخت های اجتماعی می آورد. اکثریت به این مالیات رای می دهند و منبع تامین هزینه کتابخانه برای همیشه معلوم می گردد. در کنار این برخی خدمات مانند حمل و نقل عمومی یا ساخت فرودگاه و بندر برای شهر از عهده حکومت محلی خارج است و دولت ملی در این حوزه ها باید یارانه پرداخت کند تا زندگی بچرخد. از دیگر منابع تامین مالی شهر دریافت شارژ شهری یا همان عوارض نوسازی است. بخش قابل توجهی از هزینه های اداره شهر تا حدود 40درصد از این طریق تامین می گردد و هر کسی در شهر صاحب ملک است، می داند که باید این پول را پرداخت کند تا تامین خدمات شهر دچار وقفه نگردد. اما چرا در ایران و به ویژه در تهران سهم این عوارض بسیار ناچیز است و چرا تفاوت چندانی میان محلات برخوردار از امکانات شهری و محلات کم برخوردار نیست و حتی اگر بنا به تناسب باشد فقرا عوارض نوسازی بیشتری نسبت به ثروتمندان می پردازند؟ به نظر می رسد مساله در اقتصاد سیاسی شهر باشد.

شهرداری ها در ایران بخش عمده ای ازخدمات شهری را تامین می کنند؛ اما اختیار چندانی برای هدایت مالیه و اقتصاد شهر ندارند. هر گونه تلاش آنها برای وضع عوارض جدید معمولا با مخالفت سیاستمداران دولت مرکزی روبرو می گردد که نگران نارضایتی مردم و کاهش محبوبیت خود هستند. این در حالی است که بالاخره هزینه های تامین شهر باید از محلی تامین گردد و اگر شما دست شهرداری را در مسیری که طبق هر معیاری حق اوست ببندید و از طرف دیگر او را مجبور به ارائه خدمات کنید و در همان حالی که عوارض معمول شهر افزایشی پیدا نکرده اما شاهد هستید شهرداری می تواند تامین درآمد کند، باید به کل مساله شک کرد و نگران شهر و مدیریت شهری شد.

این همان شک و نگرانی است که باید سال ها پیش سراغ دولت مرکزی می آمد؛ اما چون شهرداری ها پول را به هر طریقی تامین می کردند و حتی دست به ساخت پروژه های نمایشی چون برج میلاد و دو طبقه کردن اتوبان می زدند، از قضا تشویق هم می شدند و کارهای شهرداری تهران بدل به الگو برای مدیران شهری کل کشور می شد. پس اگر از طرق معمول مثل عوارض نوسازی تامین هزینه نشده، پول اداره شهر طی این سال ها از کجا آمده است؟ واقعیت بدون تعارف این است که کیفیت و آینده شهر فروخته شده و با پول آن، شهر در این مدت چرخانده شده است. حتی خاصه خرجی و بذل و بخشش های آن چنانی در زمان هایی که شهرداری تهران سکوی پرتاب برای دستیابی به پست ریاست جمهوری است هم به وفور اتفاق افتاده است. اما این راه غلط، شهر را دچار هزاران مشکل مثل کاهش کیفیت زیست در مناطق خوش آب و هوای سابق مثل شمیرانات و از بین رفتن هویت تاریخی پایتخت کرده و از سوی دیگر فاصله طبقاتی- فضایی را به سطوحی باورناپذیر رسانده است. هزینه اداره تهران از جیب مردم پرداخت شده است، اما در ظاهر پولی به شهرداری نداده اند و شاید از این بابت هم خشنود بوده اند، اما شهرداری این پول را از محل فروش شهر تامین کرده است و آن چنان خساراتی به شهر وارد شده است که شاید غیر قابل جبران باشد. چرا از سازوکار عوارض محلی برای تامین هزینه ها استفاده نشده است؟ اگر قرار باشد چرخ شهر از جیب عوارض پرداخت گردد کلیت ساختار شهرداری باید دموکراتیک و پاسخگو باشد. شفافیت در اوج و گزارش دهی به مردم باید در لحظه و آنلاین صورت گیرد.

اما هزینه ها با قرار و مدارها با توسعه دهندگان املاک مسکونی و تجاری در قالب فروش تخلف، ضوابط طرح تفصیلی و تغییر کاربری تامین شده است و ذات چنین اقدامی با اصل شفافیت در تضاد است. بی دلیل نیست که میلیاردها تومان پول گمشده در شهرداری تهران وجود دارد که هر چه می گردند فقط رقم آن بیشتر می گردد؛ اما خود پول کجا رفته کسی ظاهرا نمی داند! عوارض نوسازی یعنی اینکه صاحبان املاک مرغوب باید پول قابل توجهی را به شهرداری برای تامین هزینه های شهر بپردازند؛ اما چنین افرادی عموما خود در مناصب قدرت قرار دارند و اگر چه شعار مشارکت می دهند، اما اگر قرار به پرداخت هزینه باشد در صف نخست فرارکنندگان از هزینه ها قرار می گیرند. پس علت دوم بی توجهی به عوارض نوسازی به ساختار اقتصاد سیاسی شهر بازمی گردد که طبقات پایین در آن صدایی ندارند و نمی توانند سیاست های عادلانه را تصویب و اجرا کنند.