آلودگی صنعتی آب
به گزارش وبلاگ سفر و گردشگری، آلودگی آب از تخلیه مواد شیمیایی مضر و ترکیب آنها با آب ناشی می گردد که آب را غیر قابل نوشیدن و برای مصارف دیگر نا مناسب می سازد. در این نوشته، جنبه های مختلف آلودگی صنعتی آب که شامل آنالیز علتها و تأثیرات آن بر
تألیف و ترجمه: حمید وثیق زاده انصاری
منبع: راسخون
آلودگی آب از تخلیه مواد شیمیایی مضر و ترکیب آنها با آب ناشی می شود که آب را غیر قابل نوشیدن و برای مصارف دیگر نا مناسب می سازد. در این نوشته، جنبه های مختلف آلودگی صنعتی آب که شامل آنالیز علتها و تأثیرات آن بر انسانها و موجودات وابسته به آن است مورد بحث قرار می گیرد.
از زمان انقلاب صنعتی، به دستاوردهای زیادی دست یافته ایم؛ فرآیندهای فراوریی ما کار آمدتر و پر بارتر شده، علم بسیار پیش رفته تر شده و زندگی ما به اندازه زیادی تغییر نموده است. اما هیچ چیز ارزان به دست نمی آید. تمام پیش رفت و توسعه ای که در چند قرن گذشته شاهد آن بوده ایم، هم چنین با خود طیف گسترده ای از مسائل را به ارمغان آورده اند که آلودگی آب یکی از این مسائل است.آلودگی به آلایش محیط زیست با مواد خطرناک و زائد اشاره دارد که ارمغان آن ایجاد تغییر قابل توجهی در کیفیت اتمسفر اطراف است. آلودگی محیط زیست، می تواند تحت عناوین آلودگی هوا، آلودگی آب و آلودگی صوتی طبقه بندی شود. آلودگی آب نشانگر نا پاکی آب است که باعث می شود آب جهت آشامیدن و اهداف دیگر نا مناسب شود. در واقع پنج منبع اصلی شامل: آلودگی های داخلی آب و فاضلاب، هرز آبهای کشاورزی، فاضلابهای صنعتی، فاضلاب مخازن گند زدایی و هرز آبهای فاضلابهای سطحی می باشند.
آلودگی صنعتی آب ناشی از تخلیه مواد شیمیایی و ترکیبات مضر به درون آب است، که آن را برای آشامیدن و دیگر اهداف نا مناسب می سازد. اگر چه 70 در صد زمین را آب تشکیل می دهد، اما آب دریاها و اقیانوسها شور بوده و از این رو، نمی تواند برای نوشیدن و مصارف کشاورزی و صنعتی استفاده شود. تنها آبهای دریاچه ها، برکه ها، رودخانه ها، آب انبارها ونهرها آب شیرین ما را تأمین ساخته و بنا بر این تمیز نگاه داشتن آنها نه تنها بقای انسانها بلکه موجودات زنده دیگر را هم به همراه خواهد داشت.
علل آلودگی صنعتی آب
فقدان سیاست های دقیق
عدم وجود سیاستهای سخت گیرانه کنترل آلودگی در بسیاری از کشورهای دنیا، به خصوص در کشورهای در حال توسعه و توسعه نیافته دیده می شود. در بسیاری از کشورها، در این زمینه سیاستهایی وجود دارد، اما بی تفاوتی مقامات اجرایی به صنایع اجازه داده است که تخطی از چنین قوانینی را حق خود دانسته و به راحتی آنها را دور بزنند.استفاده از فن آوری های قدیمی
بعضی از صنایع هنوز هم بر فن آوری های قدیمی و از رده خارج تکیه دارند که آلودگی های بیشتری نسبت به فن آوری های مدرن فراوری می کنند. صنایع اساساً کوشش می کنند، با استفاده از تکنولوژیهای منسوخ از هزینه های بالای فن آوری های مدرن و پیچیده جلو گیری کنند، هر چند این فن آوریهای منسوخ نسبت به نوع نو خود از کار آمدی کمتری برخوردارند.فقدان سرمایه
در بسیاری از کشورها، آب صنعتی پیش از تخلیه به رود خانه ها یا دریاچه ها به قدر کافی تصفیه نمی شود. این امر به ویژه در خصوص صنایع کوچک که سرمایه کافی برای سرمایه گذاری در تجهیزات کنترل آلودگی ندارند، صدق می کند.رشد صنعتی برنامه ریزی نشده
رشد صنعتی برنامه ریزی نشده هم می تواند به آلودگی آب یاری کند. اگر چه رشد صنعتی اقتصاد یک کشور را رونق می بخشد، اما هنگامی که برنامه ریزی نشده باشد به محیط زیست آسیب می رساند. فقدان مکان های مناسب دفع زباله، و بی توجهی کامل به قوانین کنترل آلودگی، بعضی از عواقب منفی رشد صنعتی برنامه ریزی نشده می باشد.شسته شدن منابع از معادن
استخراج مواد معدنی از معدن و حفاری یکی دیگر از عوامل مهم آلودگی صنعتی آب است. استخراج معدن و عملیات حفاری زمین را برای فعالیتهای کشاورزی بی استفاده می سازد، و هر گونه نشت تصادفی می تواند به آبهای مجاور رسوخ نموده و سپس وارد اقیانوس شود. نشت نفت می تواند هم زمین و هم دریا را آلوده کند. ضایعات ایجاد شده در طول عملیات استخراج از معادن می توانند نمک و مواد معدنی آب را افزایش داده و سطح pH آن را تغییر دهد. معدن می تواند نه تنها موجب آلودگی آب های سطحی شود، بلکه آبهای زیرزمینی را هم آلوده می سازد.اثرات آلودگی صنعتی آب
زباله های فراوری شده در فرآیندهای مختلف صنعتی زمانی که به درون آبها ریخته می شوند اساساً می توانند سبب تغییرات زیر شوند. تغییر در pH و رنگ آب
تغییر در محتوای مواد مغذی
تغییر در درجه حرارت آب (آلودگی گرمایی)
افزایش اندازه مواد معدنی و نمک در آب
افزایش غلظت آب
آلودگی صنعتی آب می تواند اثرات گسترده ای بر زیست بوم داشته باشد. آب مورد استفاده در فرایندهای صنعتی مختلف در تماس با مواد شیمیایی سمی، فلزات سنگین، ته نشستهای آلی، و حتی ته نشستهای رادیو اکتیو قرار می گیرد. بنا بر این، هنگامی که چنین آب های آلوده ای بدون تصفیه شدن به اقیانوس یا آبهای دیگر می ریزند، برای انسانها و مصارف کشاورزی غیر قابل استفاده می شوند.
ته نشست رادیواکتیوی که در زیر آب ته نشین شده، می تواند برای چندین دهه به شدت رادیو اکتیو باقی بمانند، و خطرات بهداشتی جدی برای ساکنین نزدیک به آن ایجاد نماید. هم چنین راکتورهای هسته ای نیروگاه ها منبع عمده آلودگی گرمایی را به همراه دارند. آلودگی گرمایی به افزایش درجه حرارت آب پیرامونش اشاره دارد. این امر می تواند اثر سوء بر زندگی آب زیان و یا موجودات دریایی داشته باشد، بعضی از این موجودات زنده به تغییرات اندک درجه حرارت بسیار حساس می باشند.
هنگامی که مواد مغذی موجود در آب دچار تغییر شود، می تواند تعادل سرنوشت ساز زیست بوم را بر هم بزند. به اسم مثال، هنگامی که مواد مغذی آب افزایش می یابد که معروف به اوتروفیکیشن (انباشتگی خوراکه آب) است، می تواند به رشد توده ای جلبک بیانجامد. رشد توده ای جلبک می تواند اندازه اکسیژن آب را تقلیل دهد. هر چند جلبک در طول روز با یاری فتو سنتز اکسیژن فراوری می کند ولی در شب، اکسیژن محلول در آب را مصرف می کند.
رشد توده ای جلبک اغلب با نا بودی میزان زیادی جلبک همراه بوده که با استفاده از اکسیژن به وسیله باکتری ها تجزیه می شوند. بنا بر این، تمامی مراحل شکوفایی جلبک، و تجزیه باکتریایی ناشی از نا بودی جلبکها، میزانی از اکسیژن محلول در آب را به مصرف می رسانند.
گاهی اوقات، این فرآیند می تواند اندازه اکسیژن آب را به حدی کاهش دهد که دیگر نمی تواند حیات آب زیان را تأمین سازد. این منطقه ها کم اکسیژن اقیانوس، که در آن موجودات دریایی نمی تواند زنده بمانند به اسم منطقه ها مرده شناخته می شوند.
جدای از این، فاضلاب های صنعتی می توانند غلظت آب را افزایش دهند. این به نوبه خود، می تواند مانع رسیدن نور خورشید به زیر آب شود. در نتیجه، گیاهانی که در نقاط عمیق آب زندگی می کنند، قادر به فتو سنتز نمی باشند. غلظت بیش از حد آب هم می تواند آب شش ماهی را مسدود نموده و در نتیجه، جذب اکسیژن محلول درآب اطراف را مشکل سازد.
آلاینده های صنعتی رایج که عامل ایجاد آلودگی آب می باشند شامل: گوگرد، پنبه نسوز، حلال های سمی، بی فنیل چند کلره، سرب، جیوه، نیترات، فسفات، اسید، فلزهای قلیایی، رنگ مو، آفت کش ها، بنزن،کلرو بنزن، تترا کلرید کربن، تولوئن (مایع قابل اشتعالى که به اسم حلال و رقیق کننده به کار می رود)، و مواد شیمیایی آلی فرّار هستند. مواد شیمیایی مانند گوگرد (سولفور) برای حیات آب زیان مضر است، در حالی که پنبه نسوز به آزبست معروف است به طور بالقوه یک ماده سرطان زا می باشد. آب قابل شرب آلوده به پنبه نسوز ممکن است خطر ابتلا به پولیپ های خوش خیم روده را افزایش دهد.
نیترات ها و فسفات ها در واقع در کودهای شیمیایی یافت شده و می توانند به فرایند اوتروفیکیشن آب یاری کنند، و منطقه ها مرده را به وجود می آورند. از سوی دیگر، وجود اندازه بالایی از تترا کلرید کربن در آب آشامیدنی می تواند مسائل کبدی ایجاد کند. یکی دیگر از آلاینده های صنعتی بنزن است که مشکوک است بیماری هایی مانند کم خونی و پلاکت پایین خون و افزایش خطر ابتلا به سرطان به آن مرتبط باشند.
ماده شیمیایی کلرو بنزن در حشره کش ها و رنگ ها یافت می شود که کبد، کلیه ها و سیستم عصبی مرکزی را تحت تأثیر قرار می دهد. تولوئن آلاینده ای است که اساساً به وسیله نفت و مواد نفتی صنعتی فراوری شده و هم چنین بر روی کبد، کلیه ها و سیستم عصبی مرکزی اثر گذار است. مواد شیمیایی آلی فرّار در واقع حلال مورد استفاده در طیف گسترده ای از محصولات صنعتی و خانگی هستند. این مواد هنگامی که به درستی دفع نشوند، می توانند آبهای زیر زمینی را آلوده کنند. آنها طیف گسترده ای از مسائل در سلامتی انسان را ایجاد می کنند که از آن جمله: سر درد، تهوع، آسیب کبدی و اختلال حافظه می باشد .
کنترل و پیش گیری
اگر چه به سختی می توان آلودگی صنعتی آب را تحت کنترل قرار داد، اما این کار غیر ممکن نیست. احتیاج به کسب آگاهی بیشتر در خصوص عوامل گروهی رایج چگونگی آلوده شدن آب، اثرات آن بر سلامت انسان و آب زیان و چگونگی ممانعت از ایجاد آن دارد. امکان ندارد که بتوان آلودگی آب را بدون هم کاری بخشهای دولتی، و هم کاری واحدهای صنعتی کاهش داد.قوانین و مقررات سخت کنترل آلودگی، و اقدامات مؤثری که انجام می دهند، نقش مهمی در کنترل هر نوع آلودگی دارند. توسعه ارزان تجهیزات کنترل آلودگی و طرحهای انگیزشی از طرف دولت برای نصب چنین تجهیزاتی می تواند صنایع را به جدی گرفتن کنترل آلودگی تشویق نماید.
بعضی از زباله های صنعتی زباله های متداولی هستند که مانند فاضلاب خانگی می باشند. این ضایعات را می توان به راحتی به وسیله امکانات شهری تحت کنترل قرار داد. اما بعضی از مواد زائد مانند فلزات سنگین، ترکیبات آلی فرّار و نفت و روغن اتومبیل هم احتیاجمند تدابیر خاصی هستند. صنایع می توانند جهت جدا سازی چنین زباله های خطرناکی یک سیستم پیش تصفیه نصب کنند. تصفیه بخشی از فاضلاب جهت تصفیه بیشتر می تواند به سیستم های شهرداری ارسال شود.
اما صنایع بزرگ میزان زیادی فاضلاب فراوری می کنند. این صنایع جهت کاهش اندازه آلاینده ها بایستی فرآیندهای فراوری خود را طراحی مجدد نموده و در محل خودشان سیستمهای تصفیه ای راه اندازی کنند. تصفیه فاضلاب صنعتی را می توان در سه فاز اولیه انجام داد که شامل فرایندهای مکانیکی، تصفیه ثانویه به وسیله فرآیندهای بیو لوژیکی، و تصفیه ثالث می باشند که می توانند با یاری فرآیندهای بیو لوژیکی، فیزیکی و شیمیایی انجام شوند.
در تصفیه اولیه، آلاینده ها با استفاده از فرآیندهای غربالگری، خرد کنی، سنگ زنی، فلوکولاسیون (لخته سازی) و رسوب سازی از آب جدا می شوند. در تصفیه ثانویه، روش های بیو لوژیکی برای تصفیه فاضلاب استفاده می شود. در نهایت، فاضلاب در تصفیه ثالث با یاری فرآیندهای زیستی، فیزیکی و شیمیایی باز یافت می شود. آلودگی گرمایی از سوی دیگر، می تواند با تشکیل حوضچه های خنک کننده، و یا با استفاده از برج های خنک کننده کنترل شود.
در ایالات متحده، صنایع بیش از نیمی از آلودگیهای کل آب را ایجاد می کنند. در سال 1996، سازمان حفاظت از محیط زیست آمریکا در لیست کیفیت ملی آب، طی گزارشی به مجلس اسم کرد که در حدود 40 درصد از رود خانه های مورد آنالیز، مجاری رود خانه ها، و دریاچه ها به حدی آلوده شده اند که نمی توان برای فعالیت هایی مانند شرب، ماهی گیری و شنا از آب آنها استفاده کرد. برای کنترل خطر آلودگی آب، قوانین مختلفی به وسیله ایالات متحده وضع شده که شامل قانون فدرال کنترل آلودگی آب (قانون آب پاکیزه 1972)، حفاظت دریایی، تحقیقات، و قانون منطقه ایمن (1972) و قانون آب آشامیدنی سالم (1974) می باشند. قانون فدرالی داروهای حشره کش، قارچ کش، و قانون فدرالی دارو یا عامل کشنده جانوران جونده هم در سال 1988 اصلاح شد. هم کاری شهروندان و واحدهای صنعتی، اجرای قوانین و مقررات، و در دست رس بودن روش های کنترل آلودگی کار آمد و ارزان تر پیش احتیاجهای مهم برای موفقیت چنین قوانینی است.
/ج
منبع: راسخون